Projektowanie Ogrodów

Ogrody Projektowanie ...

Ogrody projektowanie, Ogrodnik, pielęgnacja ogrodu, zakładanie ogrodów

realizacja ogrodów

Odmianoznawstwo sadownicze, zwane również pomologia, zaj­muje się gatunkami i odmianami roślin sadowniczych. Ściśle biorąc, odmianoznawstwo jest szerszym pojęciem niż pomologia, której obiektem są tylko ich owoce. Najczęściej jednak opisując odmiany uwzględniamy cechy morfologiczne i właściwości fizjo­logiczne całej rośliny, pochodzenie odmiany i jej pokrewieństwo z innymi odmianami.
Celem pomologii jest poznanie cech pozwalające na rozróżnianie odmian roślin sadowniczych. Pomologia jest zatem nauką po­dobną do systematyki botanicznej. Klasyfikacja pomologiczna różni się jednak od klasyfikacji botanicznej. Botanik zaliczywszy roślinę do gatunku, rodzaju i wyższych jednostek kończy klasy­fikację, pomolog opierając się na systematyce botanicznej zaj­muje się licznymi formami w obrębie gatunku. Formy te, zwane odmianami, są przedmiotem badań oraz klasyfikacji pomolo­gicznej. W celu odróżnienia odmiany botanicznej — varietas od pomolo­gicznej, rozmnażanej głównie wegetatywnie, używa się nazwy cultivar. Jest to skrót wyrażenia „cultivated variety" — odmiana uprawna.
Klasyfikację odmian uprawnych roślin sadowniczych utrudnia przede wszystkim wielka ich liczba, a ponadto zmiany wielu cech pod wpływem warunków klimatycznych, glebowych itp. U niektórych odmian występują ponadto mutacje wegetatywne, czyli pączkowe, zwane pospolicie sportami. Wielkość zmian jest najczęściej nieznaczna, niekiedy jednak mutanty różnią się wy­raźnie od formy wyjściowej i — jeśli przewyższają ją zaleta­mi — są rozmnażane wegetatywnie. Ze względów praktycznych wszystkie dotychczasowe klasyfikacje pomologiczne oparte są głównie na morfologii owoców. Nauko­wych podstaw mogą dostarczyć systematyce pomologicznej tylko genetyka i cytologia. Takie cechy, jak wielkość i kształt owoców, mają charakter ilościowy i uwarunkowane są wieloma genami, natomiast piłkowanie i omszenie liścia, prosty lub zgięty nerw główny, wielkość i barwa przetchlinek na pędach itp. są cechami nieciągłymi i zależą od pojedynczych genów. Cechy te mogą mieć znacznie większą wartość diagnostyczną niż cechy owoców i oddać duże usługi przy likwidowaniu zamieszania spowodowa-
nego występowaniem tej samej odmiany pod różnymi nazwami. Sadowników praktyków interesują najbardziej właściwości fizjo­logiczne, jak np. wytrzymałość na mróz, odporność na choroby, pora dojrzewania, smak owoców itp., gdyż właściwości te mają największe znaczenie w produkcji. Dziedziczą się one ilościowo i dlatego wymagają żmudnych badań genetycznych, są przy tym trudne do sprecyzowania przy opisywaniu odmian. Pomologia jest częścią sadownictwa. Każdy sadownik musi być gruntownie obeznany nie tylko z agrotechniką, ale i z odmia­nami, ponieważ właściwy wybór odmiany jest czynnikiem decy­dującym o dobrych wynikach produkcji owoców. Każdy gatunek obejmuje tysiące odmian, wiele z nich poszło już w zapomnienie, inne od dziesiątków lat utrzymują się w produkcji lub też są pieczołowicie pielęgnowane w ogrodach amatorskich. Corocznie zakłady naukowe zalecają hodowlane nowości, z których tylko nieliczne wyróżniające się zaletami gospodarczymi trafiają do sadów i na plantacje, szybko wypierając odmiany stare o mniej­szej wartości produkcyjnej. W ten sposób zachodzi stała selekcja odmian dla produkcji. Selekcji dokonuje głównie sadownik, choć wybierając odmianę musi liczyć się z gustem konsumenta oraz przydatnością dla handlu i przechowalnictwa. W coraz większym stopniu trzeba uwzględniać także wymagania przetwórstwa owocowego.
Wybór odmiany nie jest łatwy. Musi go poprzedzić poznanie mo­żliwie wszystkich jej wad i zalet. Zbyt pochopna decyzja może sadownika drogo kosztować, nieudany bowiem wybór odmiany dla plantacji wieloletnich odbija się ujemnie na produkcji owo­ców nie w jednym roku, ale przez lat kilkanaście, a nawet może być przyczyną wyginięcia drzew. Gruntowna znajomość odmian zapewnia trafność wyboru i zmniejsza do minimum ryzyko pro­dukcji.
Odmianami roślin sadowniczych interesuje się nie tylko produ­cent, ale także konsument, który chce kupować piękne i smaczne owoce. Im wyższa jest stopa życiowa społeczeństwa, tym większe s3 3ego wymagania. Produkcja i handel muszą je uwzględniać i dostarczać na rynek coraz lepsze owoce.
Odmianami musi interesować się również przetwórstwo. Tajem­nicą powodzenia jakiegoś przetworu jest przeważnie właściwy wybór odmiany dostarczającej surowca. Odmiana decyduje bar­dzo często o smaku, aromacie, wyglądzie i innych cechach prze­tworów. Inne bowiem odmiany nadają się na susz, inne na kom­poty, a wreszcie inne do zamrażania. Podręcznik odmianoznawstwa sadowniczego powinien zawierać informacje dotyczące biologii i gospodarczych cech odmiany oraz cech rośliny, a szczególnie owocu, który stanowi cel produkcji sadowniczej, jako zaś żywy organ rośliny wymaga umiejętnego pielęgnowania i traktowania od momentu zawiązania się do zużytkowania. Nic więc dziwnego, że opisom owoców poświęci­liśmy najwięcej uwagi. Chociaż odmiany można również odróżnić po pokroju i wzroście rośliny, często także po liściach, pędach czy kwiatach, to jednak identyfikacja drzew owocowych oparta na cechach owocu jest najpewniejsza i najmniej zawodna. Po 14 liściach i pędach rozpoznaje odmianę drzewa szkółkarz, bardzo
często sadownik. Owoc, jako ostateczny produkt, jest przedmio­tem przechowalnictwa i obrotu oraz surowcem dla przetwórstwa. Jego cechy będą interesowały szerokie kręgi pracowników tych działów gospodarki i dlatego owocom poświęciliśmy znacznie więcej uwagi niż opisom morfologicznym drzew. Z uwzględnionych gatunków najdokładniej i najobszerniej opi­sano czereśnie i wiśnie oraz krzewy owocowe. Zrobiono to celo­wo, ponieważ identyfikacja odmian tych gatunków nastręcza wszystkim najwięcej trudności i może często prowadzić do po­myłek powodujących duże straty gospodarcze. Przykładem tego może być wiśnia Hiszpanka Późna rozmnażana i sadzona w sa­dach przez wiele lat jako Lutówka, od której jest o wiele mniej wartościowa. Owoce większości odmian krzewów owocowych są do siebie podobne i dlatego przy identyfikacji ich musimy zwra­cać większą uwagę na liście, pędy, kolce (agresty, maliny) itp. Opisy tych organów zostały więc włączone do charakterystyki odmian krzewów owocowych.
Obszerniej opisaliśmy odmiany cenne, szeroko u nas uprawiane, natomiast skrócone opisy dotyczą odmian mniej wartościowych i wycofywanych z produkcji, a także niektórych nowości jeszcze niedokładnie zbadanych w naszych warunkach klimatycznych. Informacje dotyczące fizjologicznych właściwości odmian są, z natury rzeczy, subiektywne i ogólnikowe. Na przykład określe­nie jednej odmiany jako plennej, a drugiej — jako średniej plen­nej nie daje dokładnego obrazu plenności odmian. Ta ogólniko­wość jest jednak nieunikniona. Szczegółowego porównania od­mian można dokonać tylko w ściśle określonych, jednakowych warunkach. Przy zmianie siedliska, agrotechniki lub podkładki, przy nietypowym przebiegu pogody, ta sama odmiana może dać inne efekty produkcyjne. Z tego powodu wyniki obserwacji poszczególnych pomologów mogą różnić się między sobą, a także odbiegać od średnich obliczonych na podstawie większej liczby obserwacji. Ponadto każda ocena jest w pewnym stopniu subiek­tywna. Mimo to staraliśmy się przedstawić wartość poszczegól­nych odmian jak najbardziej obiektywnie i wszechstronnie, pod­kreślając zarówno ich zalety, jak i wady. Opisy oparte są głów­nie na własnych badaniach i obserwacjach, częściowo — na da­nych zaczerpniętych z literatury obcej. Systematyka gatunków jest na ogół zgodna z systematyką drzew i krzewów A. Rehdera (Alfred Rehder: Manual of cultivated trees and shrubs. MacMil-lan Comp., New York 1947) i z obszerną publikacją Akademii Nauk ZSRR (pod redakcją S. Sokołowa: Dierewija i kustarniki SSSR. Moskwa 1954).
Za kryterium podziału odmian na grupy przyjęto porę dojrze­wania owoców. Taki podział jest wprawdzie względny, ale mniej subiektywny niż np. podział oparty na wielkości czy barwie owoców. Szczegółowa charakterystyka odmian poprzedzona jest opisem ogólnym, który zawiera zwięzłą analizę najważniejszych cech od­mianowych. Pozwala on zorientować się, na które cechy należy zwracać baczniejszą uwagę, zestawienia zaś ułatwiają dobranie odmian do poszczególnych typów sadu i siedliska. W opisach szczegółowych podano pochodzenie i rozpowszechnienie odmiany, morfologię i biologię drzewa, szczegółową charakterystykę mor­fologiczną owocu, porę dojrzewania i przydatność użytkową oraz uprawową odmiany.

© 2009 Wszelkie prawa zastrzeżone. Teksty unikalne pisane przez: Iwone Domownik.